Ładowanie

Obalamy euromity

Unia Europejska nie gryzie
Zapraszam

Euromit nr 19 – Polska nie potrzebuje pieniędzy z Funduszu Odbudowy

pogromcaeuromitowEuromity, Mity na temat Polski w UE, Na czasie, Prawo unijne
premier Mateusz Morawiecki – rzekomo główny odpowiedzialny za problemy Polski z Funduszem Odbudowy

Ostatnio w naszym kraju najgłośniejszym tematem związanym z Unią Europejską jest kwestia braku zatwierdzenia polskiego Krajowego Planu Odbudowy przez Komisję Europejską. Rząd PiS swoją znaną, wieloletnią już taktyką, odsuwa winę od siebie zrzucając ją na wszystkich dookoła. Dodatkowo stara się bagatelizować problem sugerując, że nie potrzebujemy jakichś brukselskich srebrników. W tym artykule chciałbym rozważyć, czy jest to prawdą.

Na początku przypomnijmy czym właściwie jest Fundusz Odbudowy. Został ustanowiony przez Unię Europejską w 2020 roku jako instrument służący odbudowie gospodarek państw członkowskich po pandemii koronawirusa. Jego wartość wynosi 750 mld euro (390 mld to bezzwrotne dotacje, a 360 mld niskooprocentowane kredyty). Jego znaczącą część (672,5 mld) stanowi Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Pieniądze z niego mają być przeznaczone na inwestycje publiczne i reformy w państwach Unii. Według planu Polska ma otrzymać 27 mld w dotacjach i 32 mld kredytu, czyli w sumie 59 mld euro. Pieniądze na ten cel zostaną pozyskane na rynkach finansowych. Oznacza to, że kraje unijne pierwszy raz w historii zaciągnęły wspólny dług. Z tego powodu każde państwo członkowskie musiało ratyfikować umowę o zasobach własnych. Mało kto chce się do tego przyznać, ale to pierwszy krok w stronę federalizacji.
Każde państwo członkowskie musiało przedstawić swój Krajowy Plan Odbudowy, w którym zawarło dokładny plan wydatkowania przyznanych środków. Komisja Europejska ustaliła z góry, że 37 procent ma być przeznaczonych na zieloną transformację i 20 procent na cyfryzację. Reszta kwot jest zależna od indywidualnych potrzeb danego kraju, ale trzeba uwzględnić:

– inteligentny, zrównoważony oraz inkluzywny (nie wykluczający) rozwój gospodarzy i zatrudnienie,

– spójność społeczną i terytorialną,

– zdrowie i odporność

– politykę na rzecz następnego pokolenia.

Polska pod rządami Prawa i Sprawiedliwości na szczycie unijnym w 2020 roku wyraziła zgodę na wprowadzenie do prawa unijnego tzw. zasady „pieniądze za praworządność”. Mówi ona, że wypłata wszelkich środków z budżetu Unii dla państw członkowskich jest zależna od tego, czy dany kraj przestrzega praworządności. Oczywiście rząd nie podjął tej decyzji z dobrej woli. Po prostu istniało zagrożenie, że nie uda się uchwalić unijnego budżetu, co opóźniłoby napływ kolejnego strumienia pieniędzy do naszego kraju. Premier Mateusz Morawiecki zapewniał, że nowy instrument UE jest kompletnie bezzębny. Jednak okazało się, że te zęby są i to dość solidne. Komisja Europejska szybko użyła swojego nowego narzędzia i zablokowała pieniądze dla Polski i Węgier z Funduszu Odbudowy. Mateusz Morawiecki zbiera za tamten szczyt solidne cięgi od polityków prawego skrzydła obozu władzy, czyli Solidarnej (od niedawna Suwerennej) Polski ze Zbigniewem Ziobrą na czele.

Jako warunki odblokowania środków z Funduszu Odbudowy dla Polski wskazano likwidację Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego i przywrócenie wszystkich zawieszonych przez nią sędziów do orzekania. Mimo początkowych deklaracji, że FO to ogromna szansa dla Polski, nowy Plan Marshalla, rząd nie kwapił się do zastosowania się do zaleceń KE. W końcu ID zlikwidowano, ale w jej miejsce utworzono Izbę Odpowiedzialności Zawodowej Sędziów. Od swojej poprzedniczki różni się jednak jedynie nazwą. Unia oczywiście nie dała się zwieść, bo przecież nie chodziło o niewłaściwe nazewnictwo.
Teraz na stole leży propozycja, która zakłada przeniesienie spraw dyscyplinarnych do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Nie jest to zgodne z Konstytucją, ponieważ ta nie daje NSA uprawnień do dyscyplinarek. Poza tym są w niej wyraźnie rozdzielone sądy powszechne i administracyjne. Teraz sprawa utknęła w Trybunale Konstytucyjnym skierowana tam przez prezydenta. Rozprawa jest przewidziana na 30 maja. Jednak w TK ma miejsce konflikt. Liczna grupa sędziów kwestionuje przewodnictwo Julii Przyłębskiej sugerując, że jej kadencja wygasła. W związku z tym może być niemożliwe zebranie kworum potrzebnego do wydania zamówionego wyroku. PiS postanowił rozwiązać problem zmniejszając minimalny skład orzekający z 11 do 9 sędziów. Kolejny raz naruszenia próbują naprawić innymi naruszeniami. Literalnie nie jest to niezgodne z prawem, ale to ewidentne dostosowywanie przepisów do doraźnej potrzeby politycznej. Wiemy już, do czego prowadzi nadmierne upolitycznienie wymiaru sprawiedliwości.

Jak już wspomniałem przedstawiciele władzy w Polsce, przynajmniej do pewnego momentu starali się sugerować, że nasza forma ekonomiczna jest tak dobra, iż nie potrzebujemy żadnych pieniędzy z Unii. Przoduje w tym prezes Narodowego Banku Polskiego Adam Glapiński. Stwierdził nawet, że to inne państwa chcą a wręcz muszą od nas pożyczać. Z tego powodu jest uznawany za naczelnego standupera (kabareciarza wygłaszającego monologi) kraju. Dopiero wojna na Ukrainie osłabiła animusz rządzących, zmienili retorykę i zaczęli iść na ustępstwa wobec Komisji Europejskiej. Jednak jak na olbrzymią stawkę, o jaką toczy się gra, nie są one znaczące.

Jaka jest tymczasem prawda o polskiej gospodarce? Co prawda inflacja już nie rośnie, ale wciąż jest na wysokim poziomie i w kwietniu br. wyniosła 14 %. W Unii Europejskiej jedynie Czechy (14,3 proc.) , Łotwa (15,6%) i Węgry (24,5 %) miały wyższą, ale ich zależność od Rosji była większa. Dwa ostatnie kwartały przyniosły spadek PKB naszego kraju (w IV kwartale 2022 r. o 2,3% a w I kwartale 2023 r. o 0,2%). Deficyt budżetowy (wydatki wyższe niż dochody) urósł do 3,7% PKB i jest jednym z najwyższych w UE, większe są jedynie: włoski (8%), węgierski (6,2%), rumuński (6,2%) i maltański (5,8%). Poza tym rząd składa coraz to nowe, kosztowne obietnice wyborcze, na co Koalicja Obywatelska odpowiada tym samym. Ewentualna realizacja tych zapowiedzi po wyborach dodatkowo obciąży naszą gospodarkę. Gdyby uwzględnić wspomniane postulaty, deficyt budżetowy wyniósłby 5,7% i byłby wtedy najwyższy w Unii. Inflacja oczywiście również podskoczy. Pieniądze z Funduszu Odbudowy byłyby silnym impulsem rozwojom dla polskiej gospodarki, przyniosłoby nowe inwestycje i pomogłyby stworzyć nowe miejsca pracy. Ponadto pojawienie się w Polsce dużej ilości pieniędzy w innej niż nasza walucie podziałoby antyiflacyjnie.

Szczególnie w świetle sytuacji gospodarczej na świecie wynikającej z popandemicznego kryzysu i wojny na Ukrainie, bagatelizowanie środków z Funduszu Odbudowy jest po prostu sprzeczne z polską racją stanu. Wydarzenia te mocno wpłynęły na największe potęgi, a co dopiero na nasz kraj? Choć uważany już za rozwinięty, nadal jest na dorobku a nasze władze popełniają liczne błędy. Zaryzykuję stwierdzenie, że nawet w normalnych warunkach te pieniądze byłyby nam niezbędne. Niemniej jednak taka retoryka służy jedynie umniejszaniu w oczach społeczeństwa problemu, który jest wyłączną winą rządzących.

Euromit nr 18 – Polska wcale nie łamie praworządności

pogromcaeuromitowEuromity, Na czasie
Zbigniewa Ziobry – główny architekt deformy polskiego wymiaru sprawiedliwości

Pora poruszyć temat od lat budzący najgorętsze emocje, jeśli chodzi o relacje Polski z instytucjami unijnymi. Myślę, że poruszenie to wynika z faktu, iż zagadnienia prawnicze są często niejednoznaczne i trudne do zrozumienia dla tych, którzy nie zajmują się na co dzień tym tematem. Dlatego chciałbym dziś odnieść się do tytułowego zagadnienia.

Przypomnijmy sobie zatem, jakie zarzuty ma Unia wobec Polski, jeśli chodzi o praworządność. Wiemy już, że instytucje unijne mają prawo upominać państwa członkowskie, gdy istnieje zagrożenie prawa obywateli do sprawiedliwego sądu. Jak to wygląda w naszym kraju?
Po pierwsze tuż po przejęciu władzy PiS zainstalowało swoich ludzi w Trybunale Konstytucyjnym powołując ich w miejsce sędziów, których kadencja jeszcze nie wygasła. Stąd określa się ich mianem dublerów. Przez to TK stał się miejscem, które służy do zatwierdzania pomysłów rządu niezgodnych z Konstytucją i ustawami.

Kolejnym krokiem była zmiana sposobu wyboru Krajowej Rady Sądownictwa, której głównym zadaniem jest przedstawienie i opiniowanie nominacji sędziowskich. Do tej pory skład KRS wybierało jedynie środowisko sędziów. Rząd PiS zmienił to w ten sposób, że wybór należy teraz do Sejmu zdominowanego przez partię władzy. Próbowano również wymienić skład Sądu Najwyższego poprzez skrócenie kadencji sędziów w nim zasiadających. Ponieważ są oni nieusuwalni (jeśli nie stanie się to na mocy wyroku sądu) użyto wytrychu i obniżono wiek emerytalny sędziów. W ten sposób chciano usunąć także I Prezes, choć długość jej kadencji jest zapisana w artykule 183 ustęp 3 Konstytucji:

„Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.”

Ostatecznie rząd wycofał się z czystki w SN pod naciskiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Niepokorni sędziowie i prokuratorzy są szykanowani poprzez przesuwanie ich do wydziałów, o których pracy nie mają pojęcia oraz wysyłanie w dalekie i długotrwałe przymusowe delegacje bez zważania na sytuację rodzinną. W Sądzie Najwyższym utworzono Izbę Dyscyplinarną, która miała karać sędziów popełniających przestępstwa. Jest ona faworyzowana finansowo i zasiadają w niej ludzie lojalni obecnej opcji rządzącej. Tak naprawdę służy, jako narzędzie do ścigania tych, którzy wydają wyroki nie po myśli rządzących. Wielu z nich zostało zawieszonych w obowiązkach służbowych. Tymczasem jedynym miejscem, gdzie można rozpatrywać sprawy przestępstw sędziów wszystkich izb jest Izba Karna SN. Dopiero zagrożenie w postaci braku środków z Funduszu Odbudowy skłoniły polskie władze do przemyślenia tej kwestii, ale to temat na osobny artykuł.

Jest też coś, co bez problemu pojmie każdy, nawet nie rozumiejący meandrów prawa. Duża cześć władzy sądowniczej została skupiona w rękach jednej osoby w postaci prokuratura generalnego, ministra sprawiedliwości (władza wykonawcza) i zwykłego posła (władza ustawodawcza) w jednym – Zbigniewa Ziobry. Oczywiście narusza to trójpodział władzy. Czarę goryczy przelał zamówiony przez PiS wyrok Trybunału Konstytucyjnego o uznaniu wyższości polskiej Konstytucji nad prawem unijnym (jak twierdzą rządzący). Było to zupełnie niepotrzebne, ponieważ wyrok w tej kwestii zapadł już w 2005 roku. Orzeczono wtedy, że w razie kolizji traktatów z Konstytucją pozostają tylko trzy możliwości: zmiana traktatów, zmiana Konstytucji lub wyjście z Unii. Motywem zeszłorocznej decyzji było zakwestionowanie nieprzechylnych rządowi PiS-u wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Nie można było tego zrobić wprost, ponieważ TK rozpatruje zgodność ustaw i traktatów z Konstytucją i nie ma prawa interpretować wyroków jakichkolwiek sądów.

Jednym słowem problemem polskiego wymiaru sprawiedliwości pod rządami PiS-u jest jego upolitycznienie i podporządkowanie władzy. Można mieć wątpliwości, w którym momencie zaczyna się zagrożenie dla sprawiedliwego sądu, ale w opisanej tu sytuacji sprawa jest czarno-biała.

PiS dokonując reform wymiaru sprawiedliwości mówi o konieczności usprawnienia go. Tymczasem procesy sądowe ciągną się coraz bardziej. Taka retoryka ma służyć jedynie jako zasłona dymna dla prób przejmowania pełni władzy.

Pojawia się często zarzut, że opór środowisk prawniczych wobec reform wymiaru sprawiedliwości wynika z tego, że „specjalna kasta” broni się przed odebraniem jej przywilejów. Nie jest to prawdą. Wielu prawników podkreśla konieczność reform, ale nie zauważają, by były to zmiany we właściwym kierunku. Nie ograniczają się jedynie do krytyki, ale proponują rozwiązania. Np. według mec. Przemysława Rosatiego prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej, KRS nie powinna być wybierana jedynie przez sędziów, lecz również nie przez polityków. Idealna byłaby sytuacja, w której decyzja należałaby do przedstawicieli wszystkich zawodów prawniczych. W ten sposób uniknięto by zarzutów o upolitycznienie wymiaru sprawiedliwości, a z drugiej strony taka reforma byłaby zgodna z deklarowaną intencją ustawodawcy.

Wielu wyborców PiS-u oraz ludzi obojętnych wobec tej władzy pyta: a co mnie obchodzi jakaś tam praworządność? Niestety sprawa nie jest taka prosta. Łatwo sobie wyobrazić, że ktoś z nas szarych obywateli znajdzie się w sporze prawnym z przedstawicielem władzy, szeregowym politykiem PiS-u czy nawet zwolennikiem opcji rządzącej. Nie wystarczy, że sami postępujemy zgodnie z prawem. Nie będziemy mieli żadnych szans w starciu z tak upolitycznionym wymiarem sprawiedliwości. Przypomina nam o tym sprawa ostatnio znów obecna na tapecie – Sebastiana Kościelnika, który dosłownie zderzył się z państwem PiS (premier Beatą Szydło) na drodze. Poza tym brak praworządności zagraża inwestycjom zagranicznym w Polsce. Wielu potencjalnych inwestorów nie będzie chciało wyłożyć swoich pieniędzy w kraju z tak upolitycznionym wymiarem sprawiedliwości. Także polscy inwestorzy zaczną przenosić swój kapitał za granicę. Niedostatek bezpieczeństwa prawnego stanowiłby zagrożenie dla ich interesów, bo gdyby państwo spróbowało ich oszukać nie mieliby szans dojść swoich praw. Na razie nie widać takiego mrożącego efektu, ale dalsza degradacja praworządności w Polsce z pewnością spowodowałaby znaczny spadek poziomu inwestycji zagranicznych. Nie wspomnę już o osłabianiu zaufania sojuszników do naszego państwa. Rola Polski w sytuacji wojny na Ukrainie byłaby jeszcze silniejsza, gdyby nie zarzuty o stan demokracji. Jeśli ktoś popełniłby przestępstwo na terenie Polski i uciekł za granicę, dane państwo miałoby opory, żeby wydać go nam w obawie o to, czy zostanie sprawiedliwie osądzony. Były już zresztą takie przypadki.

Zarzuty UE wobec Polski nie są wcale wyssane z palca jak starają się przedstawiać to politycy PiS – u. W ogóle cała ta sprawa kwestionowania prawa unijnego ma tylko jeden cel. Nie jest to wcale troska o suwerenność naszego kraju. Obóz rządzący po prostu wścieka się, że ktoś sypie piasek w tryby ich machiny miażdżącej polskie państwo prawa. Instytucje unijne to jedyna realna przeszkoda na drodze obecnej władzy do wprowadzenia pełnego autorytaryzmu. Taka jest jedna z ról Unii Europejskiej – dbanie o to, żeby żadne państwo członkowskie nie zboczyło z kursu demokracji. W następnej części cyklu o prawie unijnym odniosę się do sugestii, że innych państw nie ściga się za te same przewiny.

Euromit nr 17 – Zachodnia Europa chciała nas w Unii tylko dla własnych korzyści

pogromcaeuromitowEuromity, Mity na temat Polski w UE
Premier Leszek Miller podpisuje traktat akcesyjny

Czasem spotykam się z opiniami, które podważają doniosłość chwili, jaką było wejście Polski do Unii. Nie mówi się o dziejowej sprawiedliwości i szansie dla naszego kraju. Te głosy sprowadzają wspomniany fakt do chęci wydojenia Polski przez starą UE i możliwości wykorzystywania taniej siły roboczej.

Emanacją tak zbiorczo ujętego mitu jest sugestia, że Niemcy chcieli mieć w postaci Polski rynek zbytu dla swoich produktów. W dzisiejszym felietonie chciałbym wykazać, ile jest w tym prawdy.

Zacznijmy od ekonomicznego wymiaru członkostwa Polski w Unii. Trzeba pamiętać, że nasz kraj na początku lat dziewięćdziesiątych, czyli kiedy rozpoczął się proces wchodzenia do UE, był biedny. Nikt w Europie nie myślał o własnych korzyściach z akcesji Polski. Wręcz przeciwnie – obawiano się, że zaszkodzi to całej starej Unii. Świeże było w pamięci zjednoczenie Niemiec, które mimo ogromu wpompowanych pieniędzy nie zakończyło się pełnym sukcesem i do dzisiaj wschodnie landy są dużo uboższe. Mimo to dążono do rozszerzenia, bo zdawano sobie sprawę z niewyobrażalnych korzyści politycznych – ostatecznego zakończenie ładu pojałtańskiego oraz rozszerzenia obszaru bezpieczeństwa i dobrobytu w Europie. Ponadto przy dostosowywaniu polskiej gospodarki do wspólnotowej, zastosowano asymetryczne znoszenie barier w handlu. Wspólnota robiła to dużo szybciej niż my dzięki czemu naszego rynku nie zalały nagle zachodnie produkty. Mogliśmy też w każdej chwili podnieść cła, jeśliby istniałoby zagrożenia dla restrukturyzowanego sektora gospodarki lub mającego trudności skutkujące problemami społecznymi. Czy tak wygląda wykorzystywanie innego państwa?

Co do absurdalnego zarzutu, że w naszym członkostwie chodziło jedynie o rynek zbytu, tanią siłę roboczą i niskie koszty produkcji głównie dla Niemiec. Oczywiście wejście Polski do Unii oznaczało także korzyści dla państw starej UE, bo inaczej nie doszłoby do rozszerzenia. Jednak i dla nas przyniosło bardzo pozytywne efekty m. in. w postaci napływu kapitału i wiedzy. Była to tzw. sytuacja win-win, czyli taka, na której korzystają obie strony. Czy naprawdę tylko dla wspomnianego wyżej celu wciągnięto do Unii aż dziesięć państw? O ile nasze władze wstawiały się za innymi państwami dawnego bloku wschodniego, to jaki cel miało przyjęcie Cypru i Malty? Poza tym przed 2004 rokiem było już jedno, duże, ale odstające od reszty pod względem gospodarczym państwo – Hiszpania.

Często pojawiają się głosy, że być może za wcześnie weszliśmy do Unii Europejskiej i do negocjacji powinniśmy przystąpić parę lat później z wyższej pozycji. Jednak bez tego, co dało nam członkostwo w UE, nie rozwijalibyśmy się tak błyskawicznie. Poza tym reszta nie stałaby wtedy w miejscu. Dziś nawet Hiszpania jest przed nami, a co dopiero trzy największe gospodarki Unii.

Ważnym wymiarem poważnego traktowania Polski przez starą Unię jest Trójkąt Weimarski, czyli platforma wzajemnych konsultacji naszego kraju z Francją i Niemcami. Jej pierwotnym zadaniem było wprowadzenie Polski do UE. Kiedy udało się to już osiągnąć, spotkania nie zostały zaniechane. Dawały teraz możliwość rozmów na temat wzajemnych relacji i przyszłości integracji europejskiej. Dlaczego relacje tych państw z Wielką Brytanią czy nawet Włochami – bogatszymi i ludniejszymi członkami UE nie były aż tak sformalizowane? Od samego początku istniała świadomość ważnej roli Polski w Unii Europejskiej. Można powiedzieć, że wspomniana formuła miała służyć wciągnięciu państwa polskiego do rdzenia Europy. Niestety wraz z powrotem PiS-u do władzy Trójkąt Weimarski stracił na znaczeniu na rzecz Grupy Wyszehradzkiej, czyli wybrano dalsze kiszenie się w środkowo-wschodnio europejskim sosie. Po opuszczeniu Unii Europejskiej przez Wielką Brytanię moglibyśmy stać się pełnoprawnym trzecim graczem. Niestety nasz rząd zdecydował się na ideologiczną wojnę z instytucjami unijnymi i ciężar przesunął się w stronę Włoch i Hiszpanii. Megalomańskie ambicje PiS-u nie pozwalają przecież być trzecimi, nawet w tak elitarnym gronie. Muszą rządzić w regionie Europy Środkowowschodniej, choć jako członek wielkiej trójki byliby w stanie załatwić dla niego więcej.

Można znaleźć wiele przykładów na to, że członkostwo Polski było traktowane bardzo poważnie przez kraje starej Unii. Jeśli były dla nas jakieś efekty uboczne, to z pewnością nieuniknione. Zresztą wszystkie późniejsze korzyści w pełni zrekompensowały wszelkie straty. A, że wciąż jesteśmy tanią siłą roboczą – to już od nas zależy, jak wykorzystujemy rozwój.

Źródło:

Domagała A., Integracja Polski z Unią Europejską, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008

Najciemniejsza strona Ameryki

pogromcaeuromitowUncategorized

Kiedy pisałem artykuł “Prawdziwa twarz Ameryki“ nie miałem pełnego pojęcia o najmniej chwalebnym okresie historii Stanów Zjednoczonych. Parę lat temu miałem okazję obejrzeć film w jednej z popularnonaukowych telewizji o  tzw. republikach bananowych. Słyszałem oczywiście o tym zagadnieniu, ale nie byłem świadomy wszystkiego. Sądziłem, że po prostu są to państwa rządzone w sposób niedemokratyczny a swoją nazwę biorą od tego, że rosną w nich banany. Nie miałem jednak pojęcia, kto przyczynił się do tego, że te kraje tak wyglądają. Chyba nigdy nic tak mną nie wstrząsnęło. Zweryfikowałem w różnych źródłach przedstawione w filmie fakty i niestety wszystko się potwierdziło. Chciałbym się z Wami podzielić wrażeniami i wnioskami z tej historii.

Stany Zjednoczone powstały w 1776 roku w wyniku buntu trzynastu angielskich kolonii wobec władz w Londynie i wojny o niepodległość. Można więc powiedzieć, że od początku swojego istnienia kraj ten miał wymiar antykolonialny. Jednak dość szybko zaczęto zajmować nowe tereny dokonując praktycznie ludobójstwa Indian. Nowe ziemie zdobywano poprzez :

-zakup – Alaska (1867),  Floryda (1821) czy Luizjana (1803)

-wojnę amerykańsko meksykańską z lat 1846-1847 – Kalifornia, Nowy Meksyk, Teksas

-podbój – Hawaje (1889)

– wojnę amerykańsko – hiszpańską 1898 roku – Guam i Portoryko

W 1823 roku USA w tak zwanej doktrynie Monroe’a ogłosiły, że Europa nie może więcej kolonizować obu Ameryk ani zwiększać lub przywracać swoich wpływów politycznych. W zamian za to Stany Zjednoczone miały nie wtrącać się w sprawy Europy. W 1904 roku prezydent Theodore Roosvelt uzupełnił doktrynę o prawo pierwszeństwa do interweniowania w państwach Ameryki Północnej i Południowej. Po prostu uznano te dwa kontynenty za wyłączną strefę wpływów. Stało się to wyznacznikiem polityki USA w obu Amerykach praktycznie do dzisiaj. Czy to czegoś nie przypomina?

Później wybuchła wojna secesyjna (1861-1865), która w efekcie doprowadziła do zniesienia ostatniego przejawu kolonializmu w polityce wewnętrznej Stanów Zjednoczonych, czyli niewolnictwa. Wojna amerykańsko – meksykańska (1845-1846) to czas, kiedy pierwszy raz USA wtrąciły się w sprawy innego państwa. Doprowadziły do ogłoszenia niepodległości przez Teksas należący wówczas do Meksyku a następnie przyłączenia się go do USA. Było to zarzewiem konfliktu. W 1898 roku miała miejsce wojna  amerykańsko – hiszpańska, wskutek której Amerykanie odebrali Hiszpanii kolonie. Oznaczało to kres polityki izolacjonizmu, czyli nieingerowania w europejskie sprawy. Oprócz ziem należących dziś do USA zajęto wtedy także Filipiny i Kubę.

Tak zwane republiki bananowe to kraje Ameryki Środkowej, Południowej i Karaibów, które żyły z plantacji nie tylko bananów, ale też ananasów, bawełny, kawy, trzciny cukrowej czy tytoniu. Są rządzone autokratycznie, silnie podporządkowane bogatszym państwom a wszelkie zyski trafiają do wąskiej elity. Pojęcie republiki bananowej można rozszerzyć o każde państwo na świecie totalnie uzależnione od jednego surowca naturalnego. Jednak zajmę się tymi bardzo wąsko pojętymi republikami bananowymi – głównie Hondurasem, Gwatemalą i Kostaryką.

Historia zaczyna się w 1870, kiedy amerykański biznesmen Lorenzo Dow Baker sprzedał w Stanach Zjednoczonych z dużym zyskiem pęk wspomnianych owoców zakupionych na Jamajce. Banany miały ogromny potencjał, żeby zawojować rynek USA, ale problem stanowił transport. Owoce przewożone statkami gniły przed dotarciem do celu. Jedynym rozwiązaniem były więc pociągi. No, ale do tego potrzebne było położenie torów. Amerykański przedsiębiorca Henry Megss dostał zlecenie od rządu Kostaryki na budowę linii kolejowej prowadzącej ze stolicy kraju do portu nad Morzem Karaibskim. Pracował przy tym projekcie wraz ze swoim siostrzeńcem Minorem Cooperem Keithem. Założyli plantację bananów, żeby zapewnić żywność swoim pracownikom. Szybko odkryli, że eksport bananów jest niezwykle intratnym biznesem i zaczęli wysyłać je na południe Stanów Zjednoczonych. Założyli firmę Tropical Traiding and Transport Company. Keith, po śmierci swojego wuja (1877 rok) doprowadził do fuzji z innym owocowym gigantem Boston Frut Company w 1889 roku. Tak powstało United Fruit Company, marka dziś znana jako Chiquita. Do 1904 roku UFC posiadało ziemie także w Gwatemali, na północy Kolumbii i w Panamie. Kolejnym krokiem w kierunku rozwoju przedsiębiorstwa był rok 1929 i zakup Guyamel Fruit Company, największego konkurenta posiadającego plantacje w Hondurasie. W ten sposób United Fruit Company stało się światowym monopolistą w handlu owocami egzotycznymi, czyli czymś sprzecznym z zasadami tak umiłowanego przez Amerykanów wolnego rynku.

Rządy republik bananowych dawały coraz więcej przywilejów podatkowych, odstępowały ziemie za bezcen. Na plantacjach nie obowiązywało żadne prawo pracy, choć robotnicy mieli zapewnione praktycznie wszystko potrzebne do życia: domy, sklepy, szpitale i szkoły dla dzieci. Nie dostawali jednak pieniędzy, a jedynie talony. Wszelkie próby zrzeszania się pracowników i strajki były brutalnie tłumione. Ponadto pięćdziesiąt lat po zniesieniu niewolnictwa w Stanach Zjednoczonych sprowadzano z Jamajki ciemnoskórych ludzi do pracy przymusowej! Na plantacjach panowała segregacja rasowa – urzędnicy i brygadziści byli wyłącznie biali. 

Do czego to wszystko doprowadziło? Nawet dziecko w podstawówce wie, jaki ma skutek ciągłe uprawianie tego samego w jednym miejscu. Ziemia stała się zupełnie jałowa i już do niczego się nie nadawała. Swoje zrobiły też zarazy niszczące uprawy, na co odpowiadano szkodliwymi dla ludzi pestycydami. Zarabiały na tym coraz więcej tylko państwowe elity a biedni stawiali się coraz biedniejsi. Nie brakowało także politycznej, a nawet militarnej ingerencji Stanów Zjednoczonych. Wszelkie próby władz republik bananowych mające na celu poprawę losu tych państw i ich obywateli spotykały się ze sprzeciwem USA, wspomaganiem zamachów stanów czy nawet interwencjami zbrojnymi. Samuel Zemurai właściciel Guyamel Fruit Company uknuł w 1911 roku spisek z byłym prezydentem Hondurasu Manuelem Bonillą bardziej przychylnym firmie i amerykańskim generałem Lee Christmasem, co doprowadziło do obalenia prezydenta Hondurasu Miquela Davilli. W 1928 roku armia kolumbijska dokonała masakry protestujących pracowników plantacji, gdyż Stany Zjednoczone zagroziły swoją interwencją. Dopiero dekret prezydenta Franklina Delano Roosevelta o dobrym sąsiedztwie przyniósł zmianę w polityce Stanów Zjednoczonych wobec regionu. Niestety nie trwało to zbyt długo.

Po II wojnie światowej Amerykanie wielokrotnie interweniowali w Ameryce Środkowej i na Karaibach np. jak w Panamie czy na Grenadzie. Jednak najbardziej bulwersujący jest przypadek Gwatemali. W 1950 roku jej obywatele powiedzieli dość wyzyskiwaniu państwa oraz narastającej biedzie i w wolnych  wyborach wybrali na prezydenta lewicowego Jacopo Arbenza Guzmana. Zapowiedział on poprawienie praw pracowniczych i rozdzielenie gruntów pomiędzy lokalnych rolników. Było to w oczywisty sposób zagrożeniem dla interesów Stanów Zjednoczonych. Cztery lata później CIA wsparło pucz wojskowy i w ten sposób USA zainstalowały marionetkowego prezydenta. Usprawiedliwiano to oczywiście koronnym argumentem tamtych czasów, czyli rzekomą współpracą ze Związkiem Radzieckim, co oczywiście nie było prawdą. W efekcie tych wydarzeń do 1996 roku trwała krwawa wojna domowa, bo znaczna część społeczeństwa nie pogodziła się z losem swojego kraju. Po zamachu stanu w Gwatemali Che Guevara, rewolucjonista kubański, miał dojść do ostatecznego wniosku, że sprawiedliwości społecznej nie da się osiągnąć metodami pokojowymi. W 1959 roku na Kubie dochodzi do przewrotu, który kończy się pełnym sukcesem i wprowadzeniem ustroju komunistycznego trwającego tam do dzisiaj.

Na tle tej historii kompletnym idiotyzmem jest mówienie o tym, że po 1989 roku Polska stała się neokolonią Zachodu a obecność m. in. niemieckich firm na naszym rynku szkodzi polskiej gospodarce. My w odróżnieniu od republik bananowych naprawdę się rozwijamy także dzięki zachodnim inwestycjom. Tylko od nas zależy, jak to wykorzystujemy. Trudno nazwać to wyzyskiem.

Kompletnie niezrozumiałe dla mnie jest postępowanie Amerykanów na początku zimnej wojny, gdy radziecki model gospodarczy odnosił jeszcze sukcesy. Jedyną odpowiedzią na rosnącą popularność komunizmu w różnych rejonach świata była najbardziej krwiożercza wersja kapitalizmu. Może kapitalizm z ludzką twarzą zdziałałby więcej i umożliwiłby szybsze zakończenie zimnej wojny. Gospodarka centralnie planowana była po prostu skazana na porażkę. Bardziej sprawiedliwy kapitalizm byłby atrakcyjniejszy i pewnie odwróciłby wielu sojuszników od ZSRR. Jednak Amerykanie nie poszli tą drogą. Łatwiej było przedstawiać jako  komunistów lewicujących przywódców państw i ich obalać, żeby móc nieustannie osiągać gigantyczne zyski na wyzysku niż ruszyć głową. Na ołtarzu walki z komunizmem położono niczemu niewinne państwa, które prawdopodobnie już nigdy się nie podniosą pod względem gospodarczym. Nie dziwmy się, że większość państw Ameryki Łacińskiej zachowuje co najmniej neutralność w kwestii wojny na Ukrainie a często staje po stronie Rosji. Jaki mają powód, żeby ufać Amerykanom? Ich własna historia mówi im, że Stany Zjednoczone mogłyby wykorzystać Ukrainę do walki z Rosją, tak jak wcześniej wiele z nich do walki ze Związkiem Radzieckim. W naszej części Świata wydaje się to kompletną bzdurą, ale my mamy raczej dobre doświadczenia z USA. Dla wspomnianych państw działania Amerykanów w ich regionie niczym nie różniły się od rosyjskich w Gruzji czy na Ukrainie, z wyjątkiem rodzaju narzucanej ideologii. Tak samo ortodoksyjnie jak Związek Radziecki do komunizmu a Rosja do tzw. ruskiego miru, USA podchodziły do kapitalizmu. Każda idea, nawet najwznioślejsza, może być nadużywana lub realizowana w niewłaściwy sposób.

Przerażające jest, jak mało jest informacji w polskich źródłach. Czyżby polskie władze obawiały się, że nasz sojusznik obrazi się i przestanie wspierać za mówienie o tym a obywatele zaczną kwestionować bliską współpracę z USA? Paradoksalnie amerykańskie media i twórcy filmowi potrafią mówić wprost o ciemnych kartach dziejów swojego państwa. Prawdziwy przyjaciel zwraca nam uwagę, gdy postępujemy w niewłaściwy sposób. Być może nasz większy krytycyzm względem Stanów Zjednoczonych uczyniłby nasze relacje bardziej partnerskimi. Ślepe zapatrzenie w kogoś lub coś musi w końcu skończyć się źle.

Absolutnie nie jest moim celem wbijanie klina między Stany Zjednoczone a Unię Europejską – sojuszników w obliczu wojny na Ukrainie. To co robią dla tego napadniętego kraju jest pierwszym bezwzględnie dobrym uczynkiem Amerykanów od wyzwolenia Europy Zachodniej od nazistów. Prawdopodobnie już zawsze będziemy musieli współpracować, szczególnie militarnie. Byleby odbywało się to  równych warunkach, a nie tak, jak w przypadku TTIP. Natomiast Amerykanie powinni przeprosić państwa Ameryki położone na południe od nich za dwa wieki bezwzględnego wyzysku tak, jak my Europejczycy, zaczynamy przepraszać za lata własnego kolonializmu. Obecna amerykańska administracja daje nadzieję na rozliczenie się z tym niesamowicie ciemnym okresem. Być może Joe Biden, który ponoć wzoruje się na prawdopodobnie najlepszym prezydencie w historii Stanów Zjednoczonych Franklinie Delano Roosvelcie, jest tu właściwą osobą. Zachód musi wreszcie porzucić swoją arogancję i poczucie bezwzględnej wyższości nad innymi cywilizacjami, co prowadzi do podwójnych standardów w polityce międzynarodowej. W ten sposób dajemy tylko paliwo dyktatorom. Bez zmiany naszego podejścia nie uczynimy Świata lepszym miejscem.

Chciałbym, żeby morałem z tej historii było to, że Amerykanie nie są tacy dobrzy i szlachetni na jakich się kreują. Wszystko, co robią wynika z ich interesu, a że mają go prawie wszędzie, to już inna sprawa. Nic zatem dziwnego, że czasem zrobią coś dobrego. My Europejczycy musimy pamiętać, że wiatr może w każdej chwili zmienić kierunek na jeszcze bardziej wschodni (chiński) i trzeba być na to gotowym.

Euromit nr 16 – Instytucje unijne w kwestii praworządności ingerują w “nieswoje” sprawy

pogromcaeuromitowEuromity, Prawo unijne
Didier Reynders – komisarz UE ds. sprawiedliwości

Rząd PiS usilnie powtarza, że Unia Europejska zwracając Polsce uwagę na łamanie praworządności, wtrąca się w nieswoje sprawy, że przekracza swoje uprawnienia zapisane w traktatach. Czynnym przejawem takiego podejścia polskich władz do sprawy jest m. in wyrok Trybunału Konstytucyjnego o wyższości polskiej konstytucji nad prawem unijnym. Czy praworządność w Polsce rzeczywiście leży całkowicie poza zakresem kompetencji UE?

Jak już kiedyś napomknąłem – kompetencje państw członkowskich i instytucji unijnych są ściśle określone. Jest to nawet zapisane w traktatach. Na razie klei się to z retoryką obecnych polskich władz. Jednak spójrzmy, jak ten podział kompetencji konkretnie wygląda:

Kompetencje wyłączne Unii EuropejskiejKompetencje dzieloneKompetencje wyłączne państw członkowskich
rolnictwo, konkurencja, ochrona konsumentów, bankowość transgraniczna, przestępczość transgraniczna, cła, ochrona środowiska, europejskie sieci transportowe, polityka walutowa (strefa euro), rybołówstwo, imigracja, handelKultura, zatrudnienie, energetyka, wspieranie eksportu, stosunki zagraniczne, sieci informacyjne, pomoc zagraniczna, rozwój regionalny, małe i średnie przedsiębiorstwa, sprawy społeczne, kształcenie zawodoweMedia, obywatelstwo, wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych, obrona, oświata, wybory, zagospodarowanie terenu, opieka zdrowotna, transport lokalny, policja, usługi pocztowe, polityka fiskalna, opieka społeczna

Rząd PiS jakiś czas temu zmienił system szkolnictwa przywracając ośmioklasową podstawówkę. Czy ktokolwiek z UE czepiał się wtedy Polski? Nie, bo jest to wyłączna kompetencja państw członkowskich. Tak samo jest też np. ze służbą zdrowia, choć bądźmy szczerzy, patrząc na naszą, bardzo przydałoby się, żeby ktoś się wtrącił.

Natomiast, co mówią na ten temat unijne traktaty?  Wspomniany wcześniej rozdział kompetencji określa artykuł 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej:

“1.   Jeżeli Traktaty przyznają Unii wyłączną kompetencję w określonej dziedzinie, jedynie Unia może stanowić prawo oraz przyjmować akty prawnie wiążące, natomiast Państwa Członkowskie mogą to czynić wyłącznie z upoważnienia Unii lub w celu wykonania aktów Unii.

2.   Jeżeli Traktaty przyznają Unii w określonej dziedzinie kompetencję dzieloną z Państwami Członkowskimi, Unia i Państwa Członkowskie mogą stanowić prawo i przyjmować akty prawnie wiążące w tej dziedzinie. Państwa Członkowskie wykonują swoją kompetencję w zakresie, w jakim Unia nie wykonała swojej kompetencji. Państwa Członkowskie ponownie wykonują swoją kompetencję w zakresie, w jakim Unia postanowiła zaprzestać wykonywania swojej kompetencji.

3.   Państwa Członkowskie koordynują swoje polityki gospodarcze i zatrudnienia na zasadach przewidzianych w niniejszym Traktacie, do których określenia Unia ma kompetencję.

4.   Zgodnie z postanowieniami Traktatu o Unii Europejskiej Unia ma kompetencję w zakresie określania i realizowania wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, w tym stopniowego określania wspólnej polityki obronnej.

5.   W niektórych dziedzinach i na warunkach przewidzianych w Traktatach, Unia ma kompetencję w zakresie prowadzenia działań w celu wspierania, koordynowania lub uzupełniania działań Państw Członkowskich, nie zastępując jednak ich kompetencji w tych dziedzinach.

Prawnie wiążące akty Unii przyjęte na podstawie postanowień Traktatów odnoszących się do tych dziedzin nie mogą prowadzić do harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych Państw Członkowskich.

6.   Zakres i warunki wykonywania kompetencji Unii określają postanowienia Traktatów odnoszące się do każdej dziedziny.”

Artykuł 3 tego samego Traktatu mówi nam, co należy do wyłącznych kompetencji Unii Europejskiej.

„1. Unia ma wyłączne kompetencje w następujących dziedzinach:

a) unia celna;

b) ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego;

c) polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których walutą jest euro;

d) zachowanie morskich zasobów biologicznych w ramach wspólnej polityki rybołówstwa;

e) wspólna polityka handlowa.

2. Unia ma także wyłączną kompetencję do zawierania umów międzynarodowych, jeżeli ich zawarcie zostało przewidziane w akcie ustawodawczym Unii lub jest niezbędne do umożliwienia Unii wykonywania jej wewnętrznych kompetencji lub w zakresie, w jakim ich zawarcie może wpływać na wspólne zasady lub zmieniać ich zakres.

Natomiast wykaz kompetencji dzielonych z państwami członkowskimi zawiera artykuł 4:

„1. Unia dzieli kompetencje z Państwami Członkowskimi, jeżeli Traktaty przyznają jej kompetencje, które nie dotyczą dziedzin określonych w artykułach 3 i 6.

2.   Kompetencje dzielone między Unią a Państwami Członkowskimi stosują się do następujących głównych dziedzin:

a) rynek wewnętrzny;

b) polityka społeczna w odniesieniu do aspektów określonych w niniejszym Traktacie;

c) spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;

d) rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich zasobów biologicznych;

e) środowisko;

f) ochrona konsumentów;

g) transport;

h) sieci transeuropejskie;

i) energia;

j) przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;

k) wspólne problemy bezpieczeństwa w zakresie zdrowia publicznego w odniesieniu do aspektów określonych w niniejszym Traktacie.

3.   W dziedzinach badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej Unia ma kompetencje do prowadzenia działań, w szczególności do określania i realizacji programów, jednakże wykonywanie tych kompetencji nie może doprowadzić do uniemożliwienia Państwom Członkowskim wykonywania ich kompetencji.

4.   W dziedzinach współpracy na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej Unia ma kompetencje do prowadzenia działań i wspólnej polityki, jednakże wykonywanie tych kompetencji nie może doprowadzić do uniemożliwienia Państwom Członkowskim wykonywania ich kompetencji.”

Artykuł 6 stanowi o wyłącznych  kompetencjach państw członkowskich:

„Unia ma kompetencje do prowadzenia działań mających na celu wspieranie, koordynowanie lub uzupełnianie działań Państw Członkowskich. Do dziedzin takich działań o wymiarze europejskim należą:

  1. ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;
  2. przemysł;
  3. kultura;
  4. turystyka;
  5. edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież i sport;
  6. ochrona ludności;
  7. współpraca administracyjna.”

Jak widać kwestie wymiaru sprawiedliwości wcale nie są wyłączną kompetencją państw członkowskich. Dzielą je z UE. Z przytoczonych zapisów można wywnioskować, że jedynie kształcenie prawników i administracja sądów są polami, na które UE nie ma wstępu.

Jednak, jak głęboko Unia Europejska może ingerować w przestrzeganie praworządności przez państwa członkowskie? Najważniejszy w tym kontekście jest artykuł 19 Traktatu o Unii Europejskiej. Mówi on o obowiązku państw członkowskich zapewnienia skutecznej ochrony przez prawo w dziedzinach objętych prawem UE . Na straży tego stoi Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

“Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej obejmuje Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i sądy wyspecjalizowane. Zapewnia on poszanowanie prawa w wykładni i stosowaniu Traktatów.

Państwa Członkowskie ustanawiają środki niezbędne do zapewnienia skutecznej ochrony prawnej w dziedzinach objętych prawem Unii.”

Dodatkowo artykuł 47 Karty Praw Podstawowych potwierdza prawo do bezstronnego i sprawiedliwego sądu:

“Prawo do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu Każdy, kogo prawa i wolności zagwarantowane przez prawo Unii zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka prawnego przed sądem, zgodnie z warunkami przewidzianymi w niniejszym artykule. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony uprzednio na mocy ustawy. Każdy ma możliwość uzyskania porady prawnej, skorzystania z pomocy obrońcy i przedstawiciela. Pomoc prawna jest udzielana osobom, które nie posiadają wystarczających środków, w zakresie w jakim jest ona konieczna dla zapewnienia skutecznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości.”

Artykuł 259 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej daje Komisji Europejskiej uprawnienia do podjęcia działań w razie podejrzenia, że państwo członkowskie nie wypełnia wspomnianych wyżej zobowiązań  wobec swoich obywateli.

“Jeśli Komisja uzna, że Państwo Członkowskie uchybiło jednemu z zobowiązań, które na nim ciążą na mocy Traktatów, wydaje ona uzasadnioną opinię w tym przedmiocie, po uprzednim umożliwieniu temu Państwu przedstawienia swych uwag.

Jeśli Państwo to nie zastosuje się do opinii w terminie określonym przez Komisję, może ona wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.”

Warto też wspomnieć o wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (wtedy Wspólnot Europejskich) z 1986 roku w sprawie 222/84 Marguerite Johnston przeciw Głównemu Konstablowi Królewskiej Policji Ulsteru. Stwierdzono, że państwa członkowskie mają swobodę w zakresie sądownictwa, jeśli chodzi o instytucje i procedury, ale jedynie do momentu, w którym naruszane są wspomniane prawa obywateli. Było to później potwierdzane przez różne wyroki TSUE. W 2013 roku orzekł, że zapewnienie niezawisłości sądownictwa jest podstawowym warunkiem efektywnej ochrony przez prawo, co z kolei jest warunkiem efektywności funkcjonowania prawa UE (sprawa C-175/11). Natomiast wyrok w sprawie C-506/04 z 2006 roku mówi nam: bezstronność i niezależność sądownictwa wymaga istnienia jasno określonych reguł (w tym przypadku ujętych w  europejskich Traktatach).

Unia Europejska ma pełne prawo do interweniowania, jeśli istnieje zagrożenie dla prawa obywateli do sprawiedliwego i bezstronnego sądu. Jak to wszystko ma się do Polski? O tym w innym artykule.

Nasze władze doskonale zdają sobie sprawę, że mało kto, a na pewno nie ich twardy elektorat, czyta traktaty unijne. Z tego powodu łatwo im manipulować i wymyślać niestworzone rzeczy. Nawet, jeśli ktoś czyta, to nie zawsze  jest w stanie zrozumieć specjalistyczny, prawniczy język. Jedną z ról tego bloga jest właśnie wyjaśnianie tak skomplikowanych dla większości ludzi kwestii. Jeśli tylko słyszycie jakąkolwiek opinię wygłoszoną przez polityka PiS, nie wierzcie nigdy na słowo – weryfikujcie to.

Źródła:

Traktatu o Unii Europejskiej, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:12016M/TXT

Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:12016E/TXT

Karty Praw Podstawowych, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:12016P/TXT&from=ES

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:12016E/TXT

McCormick J., Zrozumieć Unię Europejską, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010

Euromit nr 15 – Inne państwa Unii Europejskiej więcej straciłyby na Polexicie niż Polska

pogromcaeuromitowEuromity, Mity na temat Polski w UE, Na czasie
Jeden z geniuszy ekonomii PiS-u

Jakiś czas temu przeczytałem o najbardziej kuriozalnej opinii związanej z ekonomicznymi aspektami członkostwa Polski w UE. Sugeruje ona, że w wypadku wyjścia Polski z Unii stracimy mniej niż inne państwa członkowskie, nawet te najbogatsze. Tym razem sprawdzimy, czy to stwierdzenie znajduje pokrycie w rzeczywistości i jakie skutki przyniósłby naszemu krajowi Polexit.  

Wyjście Polski z Unii Europejskiej oznacza brak corocznych wpływów z budżetu. Stracimy dostęp do ogromnego jednolitego rynku. Poza tym, co najważniejsze, stracimy duże zaufanie potencjalnych inwestorów a wielu z nich z pewnością wycofa swój kapitał z naszego kraju. Bycie państwem członkowskim UE oznacza konieczność przestrzegania zasad, także tych dotyczących prawa gospodarczego. No, przynajmniej umożliwia inwestorom łatwiejsze upominanie się o swoje prawa, bo mogą to robić przed unijnymi trybunałami.  

Trzeba podreślić, że wspólny rynek nie polega jedynie na relacjach gospodarczych między Polską a innymi państwami członkowskimi. Eksport z Polski stanowi zaledwie kilka procent wewnątrzunijnej wymiany handlowej. Takie Niemcy, największa gospodarka Europy, mają dużo większy wkład w handel każdego kraju UE. Straty innych byłyby niczym w porównaniu do braku wszelkich korzyści dla Polski z bycia częścią wspólnego rynku. Dobrym przykładem jest tu sytuacja Wielkiej Brytanii po Brexicie. Wg. Raportu Berelmana Zjednoczone Królestwo jako jedyne  bardzo mocno straciło na swojej własnej decyzji. Co prawda Irlandia również sporo straciła, ale WB była jej głównym partnerem handlowym. Pozostałe państwa członkowskie nieszczególnie odczułyby opuszczenie Unii Europejskiej przez ZK. Skoro tak bogaty kraj posiadający tylu gospodarczych sojuszników poza UE tak wyraźnie stracił, to co dopiero wciąż będąca na dorobku Polska 

Zatem, ile konkretnie straciłaby Polska? Nasze PKB zmniejszyłoby się o 10,6%. Poziom inwestycji spadłby o 20,4% Bezrobocie zwiększyłoby się o 1,5%. Konsumpcja byłaby niższa o 18,9%. Średnia dla UE wyniosłaby kolejno: PKB spadłoby o 8,7%, poziom inwestycji zmniejszyłby się o 7,1%, bezrobocie wzrosłoby o 1,1%, konsumpcja obniżyłaby się o15,1%. 

W ogóle, jeśli byłoby to prawdą, jakie to ma znaczenie, że inni stracą więcej?  Ważne, że MY stracimy! Dlaczego mamy tracić. To dobitnie pokazuje mentalność naszej klasy rządzącej wciąż będącej częścią polskiej mentalności. Ja mogę stracić. Byle ten taki siaki i owaki też  nie miał.  

Przedstawiona w niniejszym tekście teza do obalenia jest nie tylko bezsensowna na pierwszy rzut oka, ale też niespójna z faktami. Jednak nasza nieodpowiedzialna władza jest w stanie posunąć się do wygłoszenia każdego absurdu byleby osiągnąć swój cel – obrzydzić Polakom Unię Europejską. Mam jednak nadzieję, że już tylko twardy, bezrefleksyjny elektorat PiS-u wierzy w te brednie. 

Czy należą się nam reparacje od Niemiec? 

pogromcaeuromitowNa czasie
Hitlerowcy forsują szlaban na granicy z Polską

Niedawno, na zlecenie rządu, został przedstawiony raport  o wielkości szkód wyrządzonych na terenie Polski przez III Rzeszę podczas II wojny światowej. Straty wyliczono na 6,2 bln zł. Stanowi to prawie trzy razy więcej, niż wynosi roczny budżet Niemiec (2,4 bln zł).  Nie przypuszczałem, że dogonienie Niemiec przez polską gospodarkę rządzący chcą osiągnąć poprzez ogołocenie tej niemieckiej. W dzisiejszym tekście chciałbym zanalizować, czy wystąpienie o reperacje od Niemiec jest zasadne i możliwe z prawnego punktu widzenia.  

Na początek trzeba wyjaśnić jedną rzecz. Reparacje to zadośćuczynienie w formie pieniędzy, sprzętu lub surowców, które państwo agresor płaci państwu ofierze za wyrządzone materialne i niematerialne szkody wojenne. Natomiast straty osób indywidualnych pokrywane są poprzez odszkodowania, ale dziś nie o tym. 
Po II wojnie światowej Związek Radziecki zobowiązał się przyjąć a następnie przekazać Polsce część należnych reparacji od Niemiec. Nie zrobili jednak tego w całości a wartość wielu form reparacji była wątpliwą, jak choćby dzieła marksistów. Jednak wciąż mogliśmy zwrócić się bezpośrednio do naszych zachodnich sąsiadów. 
W 1953 roku Polska Rzeczpospolita Ludowa zrzekła się roszczeń, ale jedynie wobec Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Teraz wielu powołuje się na to, że nie byliśmy wtedy w pełni suwerennym państwem. Związek Radziecki miał w tym interes, bo w NRD trwały protesty robotników i zdjęcie kwestii reparacji z agendy mogło załagodzić sytuację. Jednak z prawnego punktu widzenia nie było żadnej formalnej zależności od ZSRR. Nie sposób dowieść, że wszystko odbyło się pod jakąkolwiek formą przymusu. Twarde prawo, ale prawo. Zresztą polskie władze, także w III Rzeczpospolitej wielokrotnie potwierdzały, że zrzeczenie się sankcji faktycznie nastąpiło. 
Kolejnym istotnym punktem w tej historii było to, że przy zjednoczeniu Niemiec, Republika Federalna Niemiec przejęła wszelkie zobowiązania prawne NRD. Ze strony niemieckiej zamyka to całą sprawę. 
Po upadku komunizmu Niemcy wysiedleni z ziem odzyskanych zaczęli wysuwać roszczenia o odszkodowania. Tutaj należy podkreślić, że mienie państwowe po III Rzeszy mogło zostać przejęte przez Polskę, ale prywatne jedynie za odszkodowaniem. Jednak w ten sposób także można pokryć reparacje i na to powoływały się nasze władze. Formalną odpowiedzią Polski była uchwała Sejmu z 2004 roku, która stwierdziła, że Polska nie jest nic winna swoim sąsiadom i przypomniała o braku otrzymania odpowiedniej rekompensaty za II wojnę światową oraz wezwała rząd do podjęcia odpowiednich kroków w tej sprawie. Ówczesny kanclerz Niemiec Gerhard Schroder zapewnił, że indywidualne roszczenia obywateli niemieckich nie będą wspierane na poziomie państwowym.  Jednak sprawę ostatecznie zamyka oświadczenie polskiego rządu z tamtego czasu, iż sprawę reparacji od Niemiec należy uznać za niebyłą, bo zrzeczenie się reparacji było zgodne z ówczesnym prawem. Jako że to Rada Ministrów prowadzi politykę zagraniczną, jej zdanie jest tu wiążące. 

Pomijając kwestie prawne, występowanie o reparacje od Niemiec jest niemoralne i po prostu głupie. Jak można tyle lat po wojnie wracać do tego tematu? Dostaliśmy przecież od Niemiec rozwinięte pod względem gospodarczym tereny w zamian za utracone na rzecz Związku Radzieckiego głównie pola i lasy.  Mamy za sobą trzydzieści lat owocnej współpracy a zachodni sąsiad jest naszym głównym partnerem handlowym. Ogromne fundusze unijne w 25,2% pochodzą z niemieckich składek. Skoro otrzymaliśmy 593 mld złotych to można szacować, że około 121,1 mld złotych przyszło do nas z Niemiec. Nie wspomnę o inwestycjach bezpośrednich niemieckich firm w Polsce (186 mld złotych), jak np. dwie fabryki samochodów. Przed nami jeszcze niezliczona liczba lat wspólnej, owocnej przyszłości. 
Szczególnie obrzydliwe i sprzeczne z interesem Polski jest w obecnej sytuacji międzynarodowej takie rozdrapywanie ran. Teraz potrzebujemy jak nigdy jedności europejskiej, bo to jedyny gwarant naszego przetrwania w obliczu agresywnego zachowania Rosji. Odwiecznym błędem polskiej polityki zagranicznej była walka na dwa fronty, gdy należało sprzymierzyć się z jedną ze stron. O ile podczas zaborów czy przed II wojną światową taki wybór mógł być postrzegany, jak między dżumą a cholerą, o tyle teraz nie ma żadnych wątpliwości, kto jest naszym sojusznikiem. 
 

Jeśli domagać się od kogoś reparacji, to od Rosji, będącej spadkobiercą Związku Radzieckiego, który wbrew wcześniejszemu zobowiązaniu nie podzielił się z nami w pełni zadośćuczynieniem otrzymanym od Niemiec. Poza tym państwo rosyjskie zakwestionowało i bezpowrotnie zburzyło ład międzynarodowy budowany od trzydziestu lat. Z kraju, który traktowaliśmy pragmatycznie stało się naszym wrogiem. 
 

Przerażające dla mnie jest to, jak wielu Polaków popiera inicjatywę rządu PiS. Antyniemiecka propaganda ma u nas podatny grunt i działa. W Sejmie prawie wszyscy posłowie zagłosowali za wystąpieniem o reparacje. PO i Hołownia muszą uważać na to, żeby PiS nie wykorzystał tego przeciw nim w nadchodzącej kampanii wyborczej. Nie rozumiem jednak, dlaczego nawet większość lewicy nie była przeciw.   

Nie ma wątpliwości, że chęć wystąpienia o reparacje od Niemiec wynika z potrzeb polityki wewnętrznej. Mimo wszystko nie podejrzewam naszych władz o aż taką głupotę, żeby nie byli świadomi, w jakiej sytuacji międzynarodowej wracają do tego tematu. Nawet ujawniona treść noty dyplomatycznej od Niemiec sugeruje, że rząd PiS nie traktuje tego zbyt poważnie.  Cała sprawa idealnie wpisuje się w walkę z Unią Europejską jednoznacznie utożsamioną przez Kaczyńskiego z Niemcami. Jakoś przecież trzeba wytłumaczyć obywatelom, dlaczego nie otrzymują ogromnych pieniędzy z Funduszu Odbudowy. Bardzo Was proszę, nie dajcie się wciągnąć w kolejną gierkę tych oszołomów. 

Euromit nr 14 – Unia Europejska narzuca nam prawo

pogromcaeuromitowEuromity, Na czasie, Prawo unijne

Zaczynam cykl dotyczący zagadnień prawnych związanych z Unią Europejską. Kiedyś już poruszyłem jeden z wątków, ale było to bardzo powierzchowne. Ostatnio postanowiłem zgłębić temat i m. in. szczegółowo zapoznałem się z traktatami. Na pierwszy ogień stawiam najczęściej powtarzany zarzut w kierunku instytucji unijnych na gruncie prawnym. Czy Bruksela narzuca nam przepisy?

Na początek trzeba podkreślić, że prawo unijne to nie jest dla nas Polaków jakaś odległa, abstrakcyjna kwestia. Polska wchodząc do Unii Europejskiej musiała zaakceptować jej cały dotychczasowy dorobek prawny i uznać zwierzchnictwo Trybunału Sprawiedliwości. Wszystko to zostało zaakceptowane przez większość obywateli w referendum akcesyjnym. Nie jest tak, jak w czasie zaborów, gdy władza z zewnątrz, wbrew woli większości narodu, narzucała nam, często siłą, dyskryminujące normy. Zresztą okres ten mocno spaczył charaktery Polaków. Mamy z tym olbrzymie problemy do dzisiaj, co dobitnie pokazała pandemia COVID 19. Nazywam to chorobliwym wręcz nieposłuszeństwem.

Teraz musimy przyjrzeć się, jak stanowione i wdrażane jest prawo unijne. Jak już wiemy, ogólne kierunki działań UE określa Rada Europejska. Projekty aktów prawnych wychodzą tylko z Komisji Europejskiej. Uwzględnia się w nich sugestie państwa członkowskich i grup interesów. Parlament Europejski, Rada Europejska i Rada Unii Europejskiej mogą nakłonić KE do podjęcia prac nad aktem prawnym w danej sprawie. Następnie Rada Unii Europejskiej i Parlament Europejski wprowadzają poprawki. Każdy nowy akt prawny musi zostać zatwierdzony przez Parlament Europejski, gdzie przecież zasiadają także (w dużej liczbie) ludzie wybrani przez nas. Trybunał Sprawiedliwości czuwa nad właściwą interpretacją przepisów i ich zgodnością z prawem unijnym.
Wszystko odbywa się tak, jak w normalnym procesie ustawodawczym prawa krajowego. Można wręcz powiedzieć, że obecnie wdrażanie w Polsce nowych ustaw jest zdecydowanie mniej przejrzyste.

Jakie akty prawne uchwała Unia Europejska? Są to rozporządzenia, dyrektywy, decyzje i zalecenia. Z tym, że jedynie trzy pierwsze są wiążące dla państw członkowskich, które muszą się do nich zastosować. Dyrektywy określają jedynie, co trzeba zmienić i w jakim kierunku (np. zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych), a szczegółowe przepisy zależą już od ustawodawców krajowych. Przypominam, że nie na każdą dziedzinę prawa Unia ma wpływ. Rozporządzenia są najbardziej podobne do aktów prawa krajowego i są stosowane bezpośrednio a ich zakres jest zazwyczaj wąski. Najczęściej służą korygowaniu lub ujednolicaniu istniejących już przepisów. Decyzje zawsze mają wąski zakres i są skierowane do jednego państwa lub grupy państw, instytucji lub nawet pojedynczych osób. Zwykle dotyczą spraw wewnętrznych UE jak administracja czy zmiany w instytucjach unijnych. Czasem wydaje się je też w razie potrzeby rozwiązania jakiegoś sporu między państwami lub korporacjami.
Przypominam, że nie na każdą dziedzinę prawa Unia ma wpływ.

Ktoś może zapytać, po co nam w ogóle prawo unijne? Dlaczego nie wystarczy nam własne, polskie? Otóż wiele wprowadzanych przepisów ma służyć dobru obywateli Unii. Władze państw członkowskich często nawet ze zwykłego lenistwa a najczęściej z ignorancji mogą nie pomyśleć, żeby uregulować daną kwestię. To chyba dobrze, że istnieje ktoś, kto czuwa nad tym i mobilizuje rządy do działania nie narzucając szczegółowych rozwiązań. Przy okazji mamy odpowiedź na pytanie, po co szarym obywatelom Unia Europejska: tutaj, tutaj.

Proces stanowienia i wdrażania prawa unijnego przebiega tak, jak należy i jest przejrzysty. Wiodącą w nim rolę odgrywa jedyna instytucja unijna, która pochodzi z powszechnych wyborów -Parlament Europejski. Dyrektyw UE boją się wyłącznie rządy, które nie chcą poprawiać życia swoich obywateli.

Ukraina cz. 2 – Spowiedź obrońcy Rosji

pogromcaeuromitowNa czasie
Putin jak Hitler

Inwazja Rosji na Ukrainę z pewnością wywarła ogromny wpływ na każdego choć trochę wrażliwego człowieka. Dla osób zajmujących się stosunkami międzynarodowymi, które nie spodziewały się takiego przebiegu zdarzeń, był to niesamowity szok i pewnie u wielu z nich przyniósł zwątpienie we własne politologiczne kompetencje. Jako euroentuzjasta wierzący w możliwość pokojowego współistnienia państw, przez jakiś czas czułem, jakby co najmniej czternaście lat mojego życia i wszystko, w co wierzyłem w jednej chwili bezpowrotnie straciło sens. Można więc powiedzieć, że rosyjska agresja uderzyła we mnie potrójne, jako w człowieka, politologa i propagatora pewnej idei. Jednak reakcja wolnego Świata, a szczególnie państw Unii Europejskiej, pozytywnie mnie zaskoczyła. Wbrew wielu malkontentom jedność Zachodu okazała się większa niż można było oczekiwać. Na pewno nie spodziewał się tego Putin, bo inaczej nigdy nie zdecydowałby się na tę wojnę, a to jest w tym wszystkim najważniejsze, Pomogły mi także opinie znajomych, dzięki którym wiem, że teraz moje pisanie ma jeszcze większe znaczenie, bo widać, jak na dłoni , że Polska sama sobie nie poradzi. Jest jeszcze jeden element ideowego wymiaru moich odczuć związanych z wojną na Ukrainie. O tym opowiem dzisiaj.

Niektórzy z Was na pewno zauważyli, że miałem nietypowy jak na Polaka stosunek do Rosji. Nie to, żebym był kiedykolwiek jakimś rusofilem, chociaż jak wielu ludzi lubię rosyjską kulturę, a kiedyś miałem ambicje nauczenia się języka (dziś umiem czytać). Nie byłem także pod wpływem rosyjskiej propagandy, bo przecież nie miałem z nią nigdzie styczności Odkąd tylko zacząłem rozumieć politykę, zwłaszcza tę międzynarodową, obserwowałem jednostronnie negatywny przekaz medialny na temat Rosji. Od momentu, kiedy powstał podział na media konserwatywne i liberalne, w tej jednej kwestii obie strony były zgodne. Jeśli o czymkolwiek lub kimkolwiek mówi się tylko dobrze lub tylko źle, musi to budzić wątpliwości. Taki brak obiektywizmu wywoływał u mnie jako młodej osoby przekorę spowodowaną poczuciem braku sprawiedliwości. W końcu zacząłem mieć bardzo negatywny stosunek do USA i może niegorące, ale letnie uczucia do Rosji. Oczywiście było to już po drugiej wojnie czeczeńskiej, gdzie Rosjanie dokonywali zbrodni wojennych. Jednak cała prawda o tym oraz o prowokacji rosyjskich służb, która stworzyła pretekst do spacyfikowania wspomnianej republiki, stosunkowo niedawno wypłynęła do powszechnej informacji. Z resztą z tego, co wiem pierwsza wojna w Czeczenii także była oceniana jednoznacznie źle, a była to przecież walka z separatystami wyznającymi radykalny islam. Ciekawe, czy gdyby jakiś region Polski chciał się odłączyć, panowałoby takie samo zrozumienie? Przecież z tym właśnie walczyła Ukraina od ośmiu lat. Wojna w Gruzji także nie była taka czarno-biała, jak się ją opisuje. Owszem, Rosja dokonała inwazji, ale pierwszy strzał padł ze strony gruzińskiej, choć w reakcji na prowokację Rosjan. Kontrowersje budziło także traktowanie Osetyjczyków przez Gruzinów. To, jak skończył ówczesny prezydent Gruzji Michaił Saakaszwili (siedzi w gruzińskim więzieniu za przekraczanie uprawnień) świadczy samo przez się.
Idea Putina o odbudowie Związku Radzieckiego mogła oznaczać zjednoczenie jedynie Białorusi, Rosji i Ukrainy, które są bliskie kulturowo. Myślę, że długo wierzył, iż uda się to zrobić pokojowo. Czym różni się atak na Ukrainę od tego amerykańskiego na Irak w 2003 roku? W czym „lepsza” była inwazja USA na Panamę w 1989r. od rosyjskiej napaści na Gruzję? Jedyną różnicę stanowił sposób traktowania ludności cywilnej.
Dopiero, gdy Rosja zaczęła posuwać się do działań, na które Amerykanie nigdy nie zdecydowaliby się, zrozumiałem, że to jednak Rosja jest większym zagrożeniem dla Świata. Od 2014 roku mieliśmy odebranie siłą części terytorium innego państwa (Krym), aferę dopingową po Igrzyskach w Soczi i ingerowanie w wybory oraz referenda w innych państwach. Obecna wojna ostatecznie pozbawiła mnie wszelkich złudzeń. Do tej pory wydawało mi się, że dopóki Rosja nie jest zagrożeniem dla porządku międzynarodowego, nie należy ingerować w jej wewnętrzne sprawy. Nikogo nie można zmuszać do demokracji. Wprowadzanie demokracji na siłę jest niedemokratyczne.
Podsumowując można powiedzieć, że moja lekka prorosyjskość wynikała z poszukiwania prawdy, a nie ślepego podążania za ideami jakiejś grupy osób, jak w wypadku większości teorii spiskowych.

Chciałbym napisać także o mojej teorii na temat tego, jak powstała dzisiejsza, putinowska Rosja. Z góry podkreślam, że nie jest to usprawiedliwienie inwazji na Ukrainę. Wojna nigdy nie jest wyjściem. Chcę jedynie podkreślić, kto jest współodpowiedzialny za wyhodowanie potwora. Datuję to na długo przed współpracą niemiecko-rosyjską, wskazywaną przez wielu za początek problemów. Otóż zapoczątkowane przez Michaiła Gorbaczowa reformy ustroju Związku Radzieckiego, wbrew jego woli, doprowadziły do opuszczenia go przez kraje bałtyckie, kaukaskie, te z Azji Centralnej i Mołdawię. Decyzja o rozwiązaniu ZSRR została podjęta przez przywódców białoruskiej, rosyjskiej i ukraińskiej republiki ponad głową Gorbaczowa. Obywatele tych krajów, chyba nie do końca świadomi konsekwencji, w miażdżącej większości poparli wspomnianą decyzję. W 1994 roku na Białorusi i Ukrainie nastąpił zwrot w kierunku bardziej prorosyjskiej polityki. Natomiast Rosję w 1997 roku nawiedził ogromny kryzys gospodarczy. Putin pierwszy raz został prezydentem dwa lata później. Należy zadać pytanie, czy Zachód udzielił tym państwom wystarczającego wsparcia? Nie kwapił się zbytnio do pomocy. Upadającego imperium nie można zostawiać samemu sobie. Można mówić, że po wiekach indoktrynacji Rosjanie nie przystają do zachodnich wartości, ale wiązali ogromne nadzieje z demokratyzacją i liberalizacją gospodarki. Dojście do władzy Putina wynikało także z rozczarowania przemianami ustrojowymi. Być może o to chodziło Emmanuelowi Macronowi, gdy mówił, że nie można upokarzać Rosji. Powinien raczej powiedzieć Rosjan. Tych szarych, bo sam Putin i jego otoczenie polityczne to już jest inna sprawa. Prawdopodobnie prezydent Rosji już wtedy w 1999 roku planował zemstę na Zachodzie za w jego opinii upokorzenie Rosjan i było już za późno, żeby naprawić błędy. Putina trzeba było zatrzymać w 2014 roku, kiedy doszło do pierwszego jednoznacznego naruszenia prawa międzynarodowego, gdy Rosja anektowała Krym. Nałożone wtedy silniejsze sankcje nie pozwoliłyby na pełnoskalową inwazję. Jednak dla dużej części społeczności międzynarodowej była to jakaś sprawiedliwość dziejowa, ale we współczesnym świecie nie ma miejsca na coś takiego. Tyle, jeśli chodzi o przyczyny inwazji.

Na moją lekko prorosyjską postawę wpływało także postrzeganie Ukrainy. Muszę przyznać, że myślałem o niej przez pryzmat powstania Chmielnickiego i rzezi wołyńskiej. W naszej historii były też dobre chwile, jak choćby wspólne zatrzymanie bolszewików. Jednak te dwa przytoczone okresy kładły się cieniem na wzajemnych relacjach. Oczywiście państwo polskie nie zawsze dobrze traktowało Kozaków i ich potomków, ale to nie usprawiedliwia brutalnego mordowania Polaków. Przecież bunt przeciwko Rzeczypospolitej Obojga Narodów ostatecznie doprowadził do jeszcze większej – rosyjskiej niewoli, a i tak Ukraińcy dokonali na nas rzezi w 1943 roku widząc nadzieję w nazistach nienawidzących Słowian i także nie wyszło im to na dobre. Długo uważałem, że Ukraińcy są dla nas niebezpieczniejsi niż Rosjanie. Sądziłem, że skoro Rosja od wieków ma swoje państwo, a Ukraina dopiero od trzydziestu lat, społeczeństwo tej pierwszej powinno być bardziej cywilizowane. Poza tym każdy naród, który podnosi głowę na początku jest ekspansywny. Jednak obecna wojna, to jak Ukraińcy walczą za europejskie wartości i jak traktują jeńców oraz ciała zabitych Rosjan pokazuje nam, komu bliżej do Zachodu. Wytłumaczenie jest banalnie proste i aż mi wstyd, że nie brałem go wcześniej pod uwagę. Tereny współczesnej Rosji znajdowały się przez setki lat pod władzą a potem silnym wpływem mongolskim. Natomiast większość dzisiejszej Ukrainy znajdowała się w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego a następnie I Rzeczypospolitej i jakby nie patrzeć, była bliżej cywilizacji.
Pewne kroki Ukrainy po 1989 roku także były co najmniej kontrowersyjne. W 2004 roku po Pomarańczowej Rewolucji oficjalnie uznano Stephena Banderę za bohatera narodowego. Okazało się jednak, że większość obywateli wcale tego nie popierała i m. in. wspomniana decyzja sprawiła, że ówczesny prezydent rządził tylko jedną kadencję. Natomiast po tzw. Euromajdanie podjęto niewytłumaczalną, emocjonalną decyzję o zniesieniu rosyjskiego jako drugiego oficjalnego języka. Wielu obywateli Ukrainy, szczególnie tych ze wschodu kraju, w ogóle nie zna ukraińskiego, więc naprawdę mogli poczuć się dyskryminowani. Niezrozumiałe dla mnie jest także to, że Ukraina nie zgodziła się na rosyjski postulat sprzed wojny o przyznanie autonomii obwodom: donieckiemu i ługańskiemu. Ukraińcy zrobili za mało, żeby nikt nie mógł im nie zarzucić złego traktowania mniejszości. Jednak jeszcze raz podkreślam: wojna nie jest żadnym rozwiązaniem, nawet w ostateczności. Takie sprawy w cywilizowanym świecie załatwia się poprzez negocjacje.
Wielu wciąż żyjących Polaków traciło nieraz całe rodziny podczas rzezi wołyńskiej, ale nie można na podstawie tamtych wydarzeń oceniać współczesnych Ukraińców. Już chyba wystarczająco dostali w kość w konsekwencji tamtych działań. Bardzo niewłaściwe teraz wydaje mi się wypominanie, że szczególnie w miastach spotyka się głównie bogatych Ukraińców. Tak jakby bogactwo miało chronić przed bombami. Oni także mają prawo uciekać. Wiadomo, że im łatwiej, ale nie można z góry zakładać, że nie pomogli swoim ubogim współobywatelom.

Jak widać odbyłem długą drogę, żeby realnie ocenić działania Rosji. Nie broniłem ich inspirowany rosyjską propagandą, a dążeniem do znalezienia sprawiedliwości i równowagi w świecie. Chciałbym, żeby morałem z tej historii było to, że nie wstyd zmienić zdanie. Nie ma też nic złego w poszukiwaniu prawdy, o ile korzysta się z wiarygodnych źródeł.

Ukraina cz.1 – Wojna na Ukrainie. Co oznacza dla Europy i Świata?

pogromcaeuromitowNa czasie
Sytuacja na froncie 12 września

24 lutego wydarzyło się coś, co wstrząsnęło światem, Europą, a w szczególności jej wschodnią częścią. Gdy wydawało się, że jest to już kompletnie niewyobrażalne na Starym Kontynencie, jedno niczym niesprowokowane państwo napadło na drugie. To już nie wojna domowa, jak w przypadku byłej Jugosławii. Choć dla wszystkich agresja Rosji na Ukrainę była ogromnym zaskoczeniem, wielu polityków mówi teraz, że wszystko to było do przewidzenia. Po fakcie każdy jest mądry, a sprawy naprawdę w każdym momencie mogły potoczyć się zupełnie inaczej. O bezpośrednich przyczynach i przebiegu wojny zostało napisane już dużo, chciałbym więc w tym tekście więcej miejsca poświęcić nieco innemu kontekstowi sprawy.

Brzmi to brutalnie, ale każde wydarzenie, także wojna, niesie za sobą pewne szanse np. na zmianę myślenia lub postępowania. Wydarzenia na Ukrainie prawdopodobnie ożywią dyskusję na temat potrzeby samodzielności Unii Europejskiej w działaniach militarnych, żeby była w stanie powstrzymać pierwsze uderzenie wroga zanim USA wyślą armię do Europy. Kwestia całkowitej niezależności od Stanów Zjednoczonych w tym zakresie zostanie odsunięta na długie lata, bo widać, że bez ich wsparcia nie będzie możliwe ostateczne powstrzymanie agresora.

Największym problemem, który wyniknął z agresji Rosji na Ukrainę jest zakłócenie dostaw gazu i ropy. Z jednej strony nie możemy dłużej płacić za surowce państwu, które ma za nic wszelkie zasady międzynarodowe, a z drugiej Kreml w odwecie za sankcje zakręca kurki kolejnym państwom. Po pierwsze powinno to skłonić unijnych decydentów do stworzenia unii energetycznej. Dzięki niej przystępując do negocjacji dostaw będziemy na lepszej pozycji niż jako pojedyncze państwa. Trzeba także ujednolić przepisy na temat magazynowania gazu i rozbudowywać połączenia między państwami w zakresie infrastruktury przesyłowej. Sytuacja powinna zmobilizować przywódców państw do szybszego przechodzenia na odnawialne źródła energii, bez których nie ma szans na niezależność energetyczną Europy. Pora także na ostateczne oddemonizowanie atomu. On też wprawdzie wymaga importu surowców z zagranicy, ale już nie w takich ilościach jak ropa i gaz.

Wojna w Ukrainie powinna także przyspieszyć federalizację Europy. Gdyby już istniało europejskie superpaństwo, dziś nie mielibyśmy tych wszystkich problemów, które wywołała agresja Rosji, choćby dlatego, że decyzje byłyby podejmowane dużo szybciej. Nie oznacza to oczywiście, że z dnia na dzień powstanie federacja. Raczej stopniowo wdrażane będą kolejne, wspólnie polityki: energetyczna, obronna, zdrowotna czy bankowa aż naturalna stanie się potrzeba stworzenia struktur państwowych.

Pora, żeby UE zaczęła coraz częściej spoglądać w stronę Afryki, gdzie Chiny zwiększają swoje wpływy gospodarcze a Rosja militarne i polityczne. Sytuacja, w której rosyjska agresja powoduje kryzys żywnościowy w wyniku blokowania ukraińskich portów, daje szanse na zbliżenie z Czarnym Lądem poprzez pomoc i inwestycje. Gdyby nie udało się całkowicie osłabić Rosji, trzeba będzie w jakiś sposób przeciągnąć Chiny na swoją stronę. Jedyną drogą ku temu jest właściwe ułożenie stosunków gospodarczych, korzystnych dla obu stron tak, jak zrobiono to w przypadku Japonii i Kanady.
Szkoda, że ludzie zawsze są mądrzy dopiero po szkodzie, ale tak już chyba musi być. Trzeba się cieszyć, że choć czasem uczymy się na błędach.

Jeśli chodzi o zagrożenia, najważniejszym wydaje się być możliwość całkowitego rozbicia jedności państw unijnych. Trzeba spojrzeć obiektywnie na to, kto tak naprawdę nie staje jednoznacznie po stronie Ukrainy, nie dostarcza broni a nawet blokuje jej transport przez swoje terytorium i nie wyraża minimum woli do zerwania stosunków gospodarczych z Rosją. Mowa oczywiście o Węgrzech. Niemcy wolno i opieszale, ale jednak działają. Trzeba zrozumieć, że dla nich ta wojna jest największym szokiem, bo postawiły wszystko na współpracę energetyczną z Rosją, jednocześnie zmniejszając swój potencjał militarny do niezbędnego minimum. Wyplątanie się z tego jest bardzo trudne. Nawet przepisy prawne utrudniają dostawy broni. Oczywistym jest, że dla państw, które są bardziej oddalone od strefy konfliktu, niebezpieczeństwo nie jest aż tak wielkie. Jest to kolejny argument za federalizacją Europy, gdyż wtedy problem zostałby uwspólnotowiony i nikt nie mógłby powiedzieć, że to nie jego sprawa.
Dla szerzej pojętego Zachodu kolejnym problemem jest Turcja, która szantażuje kraje chcące wstąpić do NATO i coraz bardziej wprost grozi sojusznikowi w Pakcie, swojemu sąsiadowi Grecji. Po zakończeniu wojny trzeba będzie coś z tym fantem zrobić. Węgry praktycznie nic nie znaczą na arenie międzynarodowej, za to Turcja jest ważnym sojusznikiem innych państw Paktu Północnoatlantyckiego, ponieważ pomaga w utrzymaniu względnego porządku na Bliskim Wschodzie.

Konieczność uniezależnienia się od rosyjskich surowców niesie ze sobą ryzyko, że wiele państw zwróci się w stronę innych, często gorszych reżimów jak Iran czy Arabia Saudyjska. Niewątpliwie konieczna będzie zmiana stosunków z mniej niebezpiecznymi, ale jednak dyktaturami w rodzaju Wenezueli. Amerykanie już zresztą zmienili kurs wobec Saudyjczyków, z którymi mieli gorsze relacje po zamordowaniu dziennikarza w saudyjskiej ambasadzie w Stambule. Brana pod uwagę jest także normalizacja stosunków ze wspomnianym południowoamerykańskim krajem, którego prezydent nie jest uznawany przez wiele państw.
Kolejnym zagrożeniem związanym z energetyką, jest coś, co już się dzieje, czyli zastępowanie gazu węglem. Może to sprawić, że klimatu nie będzie się już dało uratować. Niech każdy odpowie sobie sam na pytanie, czy lepiej czerpać gaz od mniej agresywnych reżimów, czy skazać planetę na zagładę.

Chciałbym przestrzec przed pomysłami szybkiej integracji Ukrainy z Unią Europejską. Przyznanie jej statusu kandydata było pięknym, potrzebnym, ale tylko symbolicznym gestem. Negocjacje i dostosowywanie się tego kraju do przepisów prawa europejskiego będą trwać długie lata. Być może większość Ukraińców jest gotowa na rychłe wstąpienie, ale ich państwo na pewno nie. Rząd PiS naciska na przyspieszoną akcesję Ukrainy nie ze względu na dobro sąsiada, lecz upatruje w tym szansy na to, że instytucje unijne mając na głowie problemy z nowym członkiem Wspólnoty zapomną o problemach z praworządnością w Polsce.

Wielu ludzi, w szczególności polityków, często używa wielkich słów naciągając ich znaczenie, którego do końca sami nie rozumieją. Polacy i Ukraińcy od początku wojny mówią, że są braćmi, tak jakby wiele wieków sporów nagle odeszło w niepamięć. Po nastaniu pokoju zamiecione pod dywan konflikty oraz zbrodnie mogą wybuchnąć ze zdwojoną siłą. Dlatego, gdy to wszystko się już skończy koniecznie trzeba będzie usiąść i wyjaśnić sobie wszystkie kontrowersje: z jednej strony rzeź wołyńską, a z drugiej przymusowe przesiedlenia Ukraińców oraz działania tzw. żołnierzy wyklętych, którzy w dużej części byli zwykłymi bandytami i m.in. mordowali ludzi innych narodowości.

Ewentualna zmiana władzy na Kremlu i wywołany przez to chaos, może doprowadzić przynajmniej do chęci oderwania się niektórych republik od Rosji. Spowoduje to osłabienie tego państwa, ale może także grozić tym, że na północnym Kaukazie powstanie nowa wersja Państwa Islamskiego, ponieważ Dagestan czy Czeczenia zamieszkałe są przez ludność wyznającą radykalny islam. Poza tym rosyjska doktryna na temat broni nuklearnej zakłada użycie jej między innymi w przypadku zagrożenia dla istnienia państwa. Można to interpretować na wiele sposobów, ale opisany przypadek niewątpliwie wyczerpuje definicję

Chciałbym, żeby wojna na Ukrainie nie uśpiła naszej czujności. Nawet najdoskonalszy kłamca czasem mówi prawdę. Rosyjska propaganda jest taka skuteczna, ponieważ idealnie miesza fakty z półprawdami i totalnymi kłamstwami. Kompletną bzdurą jest twierdzenie, że NATO stanowi zagrożenie dla Rosji, a Ukrainą rządzą faszyści, którzy mordują mniejszość rosyjskojęzyczną i Rosja ją wyzwala. Za półprawdę można uznać rozważania na temat wspólnej historii Ukrainy i Rosji. Jednak Putin ma rację mówiąc, że Amerykanie sami mają poczucie posiadania własnej strefy wpływów i niejednokrotnie próbują ją rozszerzać ingerując w politykę wewnętrzną innych państw. W Ameryce Łacińskiej są przez to wręcz znienawidzeni. Sytuacja tych krajów przez lata niewiele różniła się od gruzińskiej, mołdawskiej i ukraińskiej. Oczywiście Stany Zjednoczone, przynajmniej w teorii, narzucają innym wartości demokratyczne i wolnościowe, a nie tatarską niewolę. Jednak z punktu widzenia prawa międzynarodowego nie czyni to żadnej różnicy. Kolejny raz na tym blogu powtórzę – jedyną szansą na uwolnienie się z tej dwubiegunowej pułapki jest stworzenie silnej Europy, współpraca z USA tam, gdzie to niezbędne i niezależne układanie sobie relacji z państwami sceptycznymi wobec Amerykanów.

Rok 2022 z pewnością jest już przełomowym dla stosunków międzynarodowych, tak jak 1648 (zakończenie wojny trzydziestoletniej), 1815 (kres wojen napoleońskich), 1918, 1945, 1989 i 2001 (zamachy na Word Trade Center i Pentagon). Przede wszystkim trzeba będzie w końcu przyspieszyć procesy, z którymi wciąż się zwleka, czyli transformację energetyczną, zwiększenie zdolności obronnych państw europejskich i budowę silniejszej UE. W szerszym kontekście z pewnością będziemy świadkami nowej zimnej wojny być może z wyłaniającym się trzecim graczem w postaci federacji europejskiej. Wiele wskazuje na to, że miejsce Rosji w tym układzie zajmą Chiny. Kto wie, czy w latach 1945-1989 Świat nie był jednak bezpieczniejszy, bo biorąc pod uwagę to, że żadne państwo nie potrafi się wyrzec działań militarnych, będąc świadomym, że druga strona dysponuje nie mniejszym potencjałem, nie podejmuje pochopnych decyzji o jakiejkolwiek wojnie. Próba zbliżenia Rosji i jej przyjaciół, sojuszników oraz państw patrzących z sympatią w jej stronę do zachodnich wartości poprzez współpracę gospodarczą, skończyła się kompletnym fiaskiem, głównie dlatego, że przywiązywano zbyt małą wagę do znaczenia różnic kulturowych w stosunkach międzynarodowych.
Czekają nas więc ogromne zmiany, ale kiedy i jak zakończy się wojna na Ukrainie jest praktycznie nie do przewidzenia.